Według polskich i europejskich regulacji, oświadczenia podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym w rozumieniu rozporządzenia eIDAS są równoważne oświadczeniom w formie pisemnej. Założenia nowelizacji kodeksu cywilnego przewidują rozszerzenie katalogu podpisów elektronicznych, których użycie umożliwi zachowanie formy elektronicznej (która jest równoważna formie pisemnej). Zgodnie z nimi, również podpis osobisty, który jest zawarty w e-dowodzie osobistym, pozwoli na spełnienie wymogu formy elektronicznej.
Czym jest podpis osobisty?
Podpis osobisty to zaawansowany podpis elektroniczny w rozumieniu eIDAS. Prawdziwość danych posiadacza podpisu potwierdza certyfikat podpisu osobistego, który jest umieszczony w warstwie elektronicznej e-dowodu osobistego. Aby certyfikat znalazł się w e‑dowodzie, należy wyrazić na to zgodę podczas składania wniosku o dokument. Podpisanie dokumentu podpisem osobistym wymaga zasadniczo:
1) zainstalowania aplikacji eDO App na posiadanym urządzeniu mobilnym,
2) zbliżenia e-dowodu osobistego do urządzenia mobilnego,
3) podania kodu PIN, który został nadany podczas odbioru e-dowodu we właściwym urzędzie.
Podpis osobisty a forma pisemna
Rozporządzenie eIDAS wymaga, aby wyłącznie kwalifikowany podpis elektroniczny wywoływał skutki równoważne podpisowi własnoręcznemu. W odniesieniu do pozostałych podpisów elektronicznych prawo krajowe powinno określać ich skutki. Nowelizacja będzie zatem zgodna z prawem unijnym – polski ustawodawca może przewidzieć, że zaawansowany podpis elektroniczny również pozwoli na spełnienie formy pisemnej. Wskazuje się jednak, że porządki prawne państw UE zrównują podpis własnoręczny z kwalifikowanym podpisem elektronicznym (a nie zaawansowanym podpisem elektronicznym; tak: https://serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia/artykuly/8489949,zmiany-w-kodeksie-cywilnym.html). To oznacza, że zliberalizowanie polskich wymogów dla formy elektronicznej może wywołać praktyczne trudności w obrocie międzynarodowym. Spełnienie wymogów polskiej formy elektronicznej w niektórych przypadkach nie pozwoli na spełnienie wymogów formy elektronicznej (równoważnej formie pisemnej) w innym państwie UE.
Należy zauważyć, że podobne rozwiązanie do projektowanego funkcjonuje w postępowaniach administracyjnych. W takich postępowaniach pisma w postaci elektronicznej mogą być podpisywane m.in. kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem osobistym. W rezultacie złożenie podpisu osobistego wywołuje dla organów administracji taki sam skutek jak złożenie podpisu własnoręcznego.
Podsumowanie
Wydaje się, że wiara w to, że zwykły, odręczny podpis (tzw. wet ink) rzeczywiście został złożony przez osobę wskazaną w podpisie pod składanym oświadczeniem słusznie przemija. Tak naprawdę wyłącznie obecność przy składaniu podpisu odręcznego przez inną osobą daje pewność, że dana osoba rzeczywiście złożyła podpis. Mając na uwadze realia rynkowe, takie rozwiązanie nie ma jednak racji bytu. W związku z tym zarówno zaawansowany podpis elektroniczny jak i kwalifikowany podpis elektroniczny dają wyższy poziom pewności co do tożsamości osoby składającej podpis. Jednocześnie zapewniają większą pewność obrotu niż zwykły, odręczny podpis.
W tym kontekście należy pozytywnie ocenić chęć zrównania podpisu odręcznego (tzw. wet ink) oraz podpisu osobistego (rodzaju zaawansowanego podpisu elektronicznego). Z drugiej strony, jak słusznie zwraca się uwagę, przed wprowadzeniem opisywanej zmiany, ustawodawca powinien najpierw zbadać, czy złożenie zaawansowanego podpisu elektronicznego pozwoli na spełnienie wymogu formy pisemnej w rozumieniu innych porządków prawnych państw UE. Warto także zauważyć, że niektóre porządki prawne stawiają inne wymogi dla zachowania formy pisemnej wymaganej przez ustawę, a inne dla formy pisemnej zastrzeżonej przez strony w umowie (np. patrz regulacje niemieckie).
Więcej o założeniach polskiego projektu ustawy: https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy–kodeks-cywilny-oraz-niektorych-innych-ustaw
W przypadku pytań – zachęcam do kontaktu: piotr.mijal@prawo-it.pl
